Bijwerkingen
Stralen hebben hun werking maar ook hun bijwerkingen. Om die inzichtelijk te maken is het belangrijk om twee zaken te onthouden.
Ten eerste: stralen werken met vertraging. Tijdens de bestraling merkt u helemaal niets. Het is net zoiets als het maken van een röntgenfoto. Slechts een enkel persoon is enkele uren na de bestraling wat misselijk, gelukkig blijft dit in de regel beperkt. Na enkele weken echter kunt u langzaam wat meer last krijgen, en tegen het einde van de bestralingsserie zijn de mogelijke klachten het hevigst. Eén à twee weken na de bestraling merken de mensen meestal dat de klachten weer afnemen en na één à anderhalve maand is het in de regel weer allemaal rustig geworden.
Ten tweede: stralen werken alleen daar waar ze komen.U wordt bestraald op een gebied in de mond- of keelholte en hals, dus daar is de werking en daar zijn ook de eventuele bijwerkingen. Stralen gaan overal doorheen. Wat kunnen zij allemaal tegenkomen als u bestraald wordt? Ten eerste de huid: die kan rood en droog worden en kan zelfs oppervlakkig kapot gaan. Als dat het geval is dan hebben we een aantal crèmes om de problemen een beetje binnen de perken te houden. Dan komen we de mond en keelholte tegen. De slijmvliezen zijn erg gevoelig voor straling. Afhankelijk van het bestraalde gebied, het bestralingsschema en het al dan niet tegelijk behandeld worden met chemotherapie kunnen mensen in sterk wisselende mate last hebben van slikklachten. Soms is een paracetamol voldoende om de klachten draaglijk te houden, soms is morfine of zelfs een sonde nodig. Uw radiotherapeut-oncoloog zal u er meer over vertellen. Als de speekselklieren ook bestraald worden, krijgen mensen in de loop van de bestraling last van een droge mond en taai slijm in de keel. Water helpt het beste. Dure vormen van kunstspeeksel werken vaak wel wat langer, maar niet beter. Van de botten, de spieren en het ruggenmerg zien we tijdens de bestraling eigenlijk geen problemen. Een bestralingsbehandeling is wel een vermoeiende behandeling. Umoet natuurlijk een heel aantal keren op en neer naar het ziekenhuis komen, uw hele dag wordt als het ware gepland rond de bestralingsafspraak en verder kost de bestraling zelf ook nog energie van u. Afhankelijk van de exacte locatie die bestraald moet worden, kan het een bestraling zijn die best pittig is, dan wel één die erg goed verdragen wordt.
Late klachten
Buiten deze bijwerkingen die tijdens en kort na de bestraling optreden, hebben stralen ook bijwerkingen die pas maanden tot jaren later duidelijk worden. Deze hebben veel minder de neiging om over te gaan. U kunt dit zien als een soort van littekenvorming. De huid kan wat donkerder van kleur worden, het vetweefsel kan wat vaster aanvoelen, en bloedvaten kunnen wat duidelijker zichtbaar worden. Door het littekenweefsel kunnen ook de spieren wat strakker worden. De droge mond is een vervelend probleem wat heel hardnekkig kan zijn. Vaak een slokje water drinken helpt het beste. Afhankelijk van de eventuele operatie die u ondergaan heeft, kan het eten ook lastiger zijn. Voor het ruggenmerg geldt dat bij een te hoge dosis straling het risico op ernstige bijwerkingen te groot wordt. Hierdoor komt het wel eens voor dat wij mensen wel willen bestralen maar dat niet op een verantwoorde manier mogelijk is. Dat betekent dat we dan genoodzaakt zijn om de bestralingsdosis te verlagen, of het bestraalde gebied te verkleinen om het risico op bijwerkingen op de lange termijn acceptabel te houden. In het uiterste geval moeten we af zien van bestraling.