Psychose
Een psychose is een psychiatrische aandoening waarbij iemand het normale contact met de werkelijkheid verliest. Het wordt gedefinieerd als een diepgaande stoornis in gedrag en beleven, waarbij sprake is van een desintegratie van de persoonlijkheid en een ernstige stoornis in de relatie met de realiteit.
Iemand kan bijvoorbeeld heel erg in de war en angstig zijn, last hebben van hallucinaties en/of waandenkbeelden. Zo kan iemand stemmen horen, denken dat hij een god is of het idee hebben dat hij achtervolgd wordt. Deze ervaringen zijn voor de persoon zelf echt. Regelmatig worden schizofrenie en psychose in één adem genoemd. Dit is echter niet terecht. Een psychose kan eenmalig voorkomen, bij bijvoorbeeld drugsgebruik of een delier door hoge koorts of een medicijnvergiftiging. Het kan echter ook voorkomen bij ziektebeelden zoals een manisch-depressieve stoornis (bipolaire stoornis) of een ernstige depressie. Psychoses komen ongeveer 8 keer zo vaak voor als schizofrenie.
Bij een psychose kunnen er verschillende symptomen zichtbaar zijn:
- hallucinaties; bij een hallucinatie neemt de persoon iets waar wat er in werkelijkheid niet is. Dit kan door horen, zien, ruiken, voelen of proeven. Het horen van stemmen is hier een voorbeeld van. Hallucinaties kunnen zeer hinderlijk zijn voor degene die er last van heeft en kunnen leiden tot vreemd of storend gedrag.
- wanen; dit zijn strikt persoonlijke overtuigingen die niet overeenstemmen met algemeen geaccepteerde opvattingen. Iemand heeft bijvoorbeeld de opvatting dat hij in verbinding staat met de tv of radio, met een hogere macht of weet zeker dat hij achtervolgd wordt omdat er een complot tegen hem wordt gesmeden. Iemand met een waan is zeer moeilijk op andere gedachten te brengen.
- denkstoornissen; het denkproces kan te snel, te langzaam of chaotisch zijn. Het lukt vaak niet meer om helder te denken en het verband zien levert problemen op. Hierdoor is het vaak moeilijk te begrijpen wat iemand bedoeld die psychotisch is. Andersom heeft de persoon zelf vaak ook moeite met anderen begrijpen. Daarnaast is de concentratie vaak verstoord.
- derealisatie- en depersonalisatieverschijnselen; de persoon kan het gevoel hebben dat de wereld niet echt is en alsof de persoon in een film zit. Dit wordt derealisatie genoemd. Daarnaast kan iemand zichzelf veranderd vinden of vervreemd zijn van zichzelf. Dit noemen we depersonalisatie.
- ontbrekend ziektebesef; een ontbrekend ziektebesef is een belangrijke reden waarom veel mensen die medicatie gebruiken deze niet willen slikken: in hun beleving zijn ze namelijk niet ziek.
De symptomen die zich kunnen voordoen worden vaak ingedeeld in positieve en negatieve symptomen. De positieve symptomen zijn symptomen die nieuw gedrag veroorzaken; bv. de hallucinaties of wanen maken dat de persoon zich anders gaat gedragen. De negatieve symptomen verwijzen naar de afwezigheid of vervlakking van iets: daadkracht, emotie, spraak, gedachten.
De oorzaak van een psychose is niet altijd bekend. Men gaat ervan uit dat het ontstaan van een psychose samenhangt met kwetsbaarheid en omgevingsfactoren.
Bij mensen met een kwetsbaarheid voor psychosen kunnen omgevingsfactoren de symptomen uitlokken of verergeren. Het blijkt dat erfelijke factoren een rol kunnen spelen bij het onstaan van die kwetsbaarheid.
Daarnaast spelen omgevingsfactoren, zoals bijvoorbeeld drugsgebruik, een rol. Soms is er een duidelijke lichamelijke oorzaak, zoals hoge koorts of een medicijnvergiftiging. Ook zijn er aanwijzingen dat een virusinfectie of ondervoeding voor de geboorte of problemen bij de geboorte samenhangen met een grotere kans op psychose op latere leeftijd.
De exacte wisselwerking tussen aanleg en omgevingsfactoren is echter niet geheel duidelijk.
Behandeling.
Een psychose wordt doorgaans behandeld met antipsychotica, een medicijn dat de psychotische verschijnselen tegengaat en met name effect heeft op de positieve symptomen. Daarnaast worden er soms medicijnen voorgeschreven die eventuele angst en onrust verminderen.
De werking van een antipsychoticum is niet meteen na inname merkbaar. Pas na een week of 3 kan beoordeeld worden of het middel effect heeft.
Veel voorkomende bijwerkingen zijn:
- Veel speeksel of juist een droge mond;
- Verminderd reactievermogen;
- Concentratieproblemen;
- Bewegingsstoornissen;
- Maagdarmklachten zoals misselijkheid, diarree en obstipatie;
- Slaperigheid;
- Libidoverlies;
- Gewichtstoename.
Een aantal antipsychotica staan bekend om de bewegingsstoornissen die ze kunnen veroorzaken. Het is mogelijk dat iemand gaat beven of stijve spieren krijgt. Soms is er sprake van bewegingsdrang.
| Lisa Wolters is een 20-jarige studente die na het behalen van haar middelbare school diploma voor 3 maanden vertrok naar Amerika om daar te gaan reizen en een cursus Engels te volgen. De eerste maand verliep goed echter na 5 weken begon Lisa wat wantrouwend te worden naar de anderen en volgens haar gingen de tv en kranten over haar. Op de radio werd elke keer muziek gedraaid, speciaal voor haar en ook de berichten in de kranten waren voor haar bestemd. Haar groepsgenoten vonden dat ze zich vreemd gedroeg maar Lisa was juist achterdochtig naar hen. Ze had het idee dat de groep ook betrokken was bij alle nieuwsberichten. Daarnaast had Lisa ook last van hallucinaties: zo zag ze de bomen bewegen aan de kant van de weg en leek het alsof auto’s en bussen op haar af kwam rijden. De klachten waren niet beangstigend voor Lisa. |