Beschrijving van AIDS
AIDS is een afkorting van Acquired Immuno Deficiency Syndrome, een ziekte die voor het eerst werd beschreven in 1981. Bij mensen die aan AIDS lijden zijn de immunologische afweermechanismen aangedaan. Daardoor kunnen zij infecties en gezwellen krijgen waartegen gezonde personen een natuurlijke afweermogelijkheid hebben (opportunistische infecties).

Oorzaken
AIDS wordt veroorzaakt door het HIV (Human Immunodeficiency Virus). Wanneer dit virus menselijke cellen infecteert, kan het lange tijd inactief (slapend) blijven. Om deze reden kunnen mensen die met HIV besmet (seropositief) zijn heel lang symptoomloos blijven, of slechts heel milde ziekteverschijnselen vertonen. Maar intussen wordt geleidelijk aan hun afweersysteem aangetast. Van AIDS is sprake na een doorgemaakte (opportunistische) infectie die optreed bij een verzwakt immuunsysteem. De besmetting met HIV vindt uitsluitend plaats via contact met geïnfecteerd bloed of via geslachtsverkeer bij een niet intakte huid en via de slijmvliezen.

Oogafwijkingen bij AIDS, Inleiding
Meer dan 50 % van de AIDS-patiënten ontwikkelt vroeg of laat oogafwijkingen. Als de afweer ernstig gestoord is kan het netvlies ontstoken raken. Ook droge ogen, infecties van het bindvlies of het hoornvlies door niet alledaagse ziekteverwekkers komen voor. Bovendien kan er een kaposi sarcoom (KS) ontstaan in het bindvlies van het oog of in de huid van de oogleden. De verschillende oogafwijkingen zullen afzonderlijk worden besproken.
In het algemeen geldt dat het belangrijk is eventuele oogverschijnselen vroeg op te sporen omdat een vroege behandeling mogelijke schade kan beperken. Regelmatige oogheelkundige controles zijn daarom gewenst en kunnen het best verricht worden door oogartsen die veel ervaring hebben met het ziektebeeld. U kunt dit het best met uw behandelend internist bespreken. De frequentie van de oogheelkundige controles hangt af van de mate waarin het afweersysteem is aangetast.

Netvliesafwijkingen
Het netvlies is het lichtgevoelige deel van het oog dat aan de achterzijde ligt. Bij oogheelkundig onderzoek kunnen soms in een vroeg stadium van de ziekte lichte afwijkingen in de bloedvaten van het oog worden gezien, kleine bloedinkjes of exsudaten (plekjes waar eiwit uit de bloedvaten lekt). Deze afwijkingen ontstaan ten gevolge van doorbloedingsstoornissen in een klein gebiedje van het netvlies. Meestal geven deze afwijkingen geen klachten; een enkel maal kunt u een waziger zien bemerken of een “vlekje” in het gezichtsveld. Bloedinkjes en exsudaten komen bij een aantal algemene en / of oogheelkundige aandoeningen voor en zijn dus niet kenmerkend voor AIDS.
Een ernstiger afwijking is een infectie van het netvlies met het cytomegalie virus (CMV retinitis). Een CMV retinitus is een “opportunistische” infectie. Als mensen met een intakt afweersysteem een CMV infectie doormaken ontstaat er meestal een griepachtig beeld. Bij een verzwakt immuunsysteem, zoals bij mensen met AIDS, verspreidt het CMV virus zich in het netvlies waarbij een groot deel van het netvlies verloren kan gaan. Door het netvlies goed te bekijken kan de oogarts een CMV retinitis vaststellen. Een onbehandelde CMV retinitis kan leiden tot blindheid binnen enkele maanden, zeker wanneer beide ogen zijn aangedaan. Dit is dikwijls het geval. De behandeling wordt ingesteld in overleg met de internist.
Ook andere ontstekingen van het netvlies kunnen bij AIDS-patiënten voorkomen, met name infecties door toxoplasmose, het herpes virus en schimmelinfecties. Bij zeer ernstige ontstekingen binnen in het oog wordt soms een operatie (vitrectomie) verricht om zoveel mogelijk ziek weefsel te verwijderen, het netvlies te fixeren of om medicijnen binnen in het oog achter te laten,

Overige oogafwijkingen bij AIDS
Droge ogen komen zeer regelmatig voor bij AIDS patiënten. Daarbij kunnen kunsttranen of ooggel de klachten verlichten. Rode ogen kunnen het gevolg zijn van ontstekingen, droge ogen of er kan sprake zijn van abnormaal uitgezette vaatjes. Een bindvliesontsteking kan behandeld worden met oogdruppels Ook virus infecties van het hoornvlies komen bij AIDS voor. De behandeling bestaat uit antivirale medicijnen (Acyclovir, zovirax). Daarnaast zullen ook ontstekingsremmende druppels worden voorgeschreven. Dergelijke infecties hebben vaak een zeer langdurig beloop en de prognose voor herstel is lang niet altijd gunstig.

Het Kaposi Sarcoom (KS)
Het kaposi sarcoom is een klein rood, paars gezwel bestaande uit bloedvaten dat zich kan ontwikkelen in de huid of op de slijmvliezen van mensen met AIDS. Meestal nemen zij in de loop van de tijd in grootte toe. Meestal geven ze weinig klachten, maar er kan sprake zijn van irritatie, pijn of verminderd zien, bijvoorbeeld wanneer het ooglid gaat hangen. Plaatselijke behandeling varieert van chirurgische verwijdering tot bestraling, bevriezing of plaatselijke inspuiting met tumorremmende stoffen.

Met dank aan het Nederlands Oogheelkundig Gezelschap